( به بهانه ی ۲۲ مارس روزجهانی آب ) پژمان غفوری پژوهشگر حقوق عمومی و استاد دانشگاه علیرضا یاری کنشگر حقوقی مهرتبریز-روز جهانی آب مصادف با سوم فروردین هر سال (۲۲ مارس) از سوی سازمان ملل نام‌گذاری شده‌است. روز جهانی آب، اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی، در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل […]
( به بهانه ی ۲۲ مارس روزجهانی آب )
پژمان غفوری
پژوهشگر حقوق عمومی و استاد دانشگاه
علیرضا یاری
کنشگر حقوقی
مهرتبریز-روز جهانی آب مصادف با سوم فروردین هر سال (۲۲ مارس) از سوی سازمان ملل نام‌گذاری شده‌است. روز جهانی آب، اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی، در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو کشور برزیل رسماً مطرح شد. در این کنفرانس از کلیه کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه شماره ۲۱ سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه‌سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند .
بانک جهانی حکمرانی را به عنوان شیوه ای که در آن قدرت در مدیریت منابع اقتصادی و و اجتماعی یک کشور برای توسعه اعمال می شود بیان می کند ؛ این امر با (( مدیریت سالم توسعه ))یکی شده است و بیشتر بر سیاست های اقتصادی و مدیریت پروژه های توسعه تاکید دارد ، از سوی دیگر برنامه توسعه سازمان ملل متحد ( undp) حکمرانی را به عنوان اعمال اقتدار اقتصادی ، سیاسی و اداری برای اداره امور یک کشور در همه سطوح تعریف می کند که شامل سازو کارها ، فرایندها و نهادهایی است که از طریق آنها شهروندان و گروهها منافع خود را بیان می کتند .
اصطلاح مفهوم حکمرانی آب به صورت کلی در مورد آب به توانایی یک سیستم اجتماعی برای بسیج انرژی‌ها به شیوهای منسجم برای توسعه پایدار منابع آب اشاره دارد. این مفهوم شامل توانایی طراحی سیاستهای عمومی (و بسیج منابع اجتماعی در حمایت از آنها) است که از نظر اجتماعی پذیرفته شده و هدف آنها توسعه پایدار و استفاده از منابع آب است و اجرای آنها توسط بازیگران / ذینفعان مختلف موثر است. در فرآیند برای مؤثر بودن حکمرانی باید شفاف، ، پاسخگو، مشارکتی، ارتباطی، مبتنی بر انگیزه، پایدار، عادلانه، منسجم، کارآمد، یکپارچه و اخلاقی باشد
درجه حکمرانی در یک جامعه در رابطه با مدیریت آب از جمله عوامل زیر تعیین میشود:
الف – درجه اجماع ضمنی یا صریح در مورد ماهیت پیوندهای بین جامعه و آب
ب – وجود اجماع در مورد مبانی سیاستهای عمومی که این پیوندها را بیان می کند
ج -دردسترس بودن سیستمهای مدیریتی که اجرای موثر سیاست را در چارچوب توسعه پایدار ممکن میسازد
بنابراین، حکمرانی مستلزم ظرفیت ایجاد و اجرای سیاستهای مناسب است این ظرفیت‌ها نتیجه ایجاد اجماع، ابداع نظام های مدیریتی منسجم (رژیم های مبتنی بر نهادها، قوانین، عوامل فرهنگی، دانش و عملکرد) و نیز مدیریت کافی سیستم (مبتنی . . بر مشارکت و پذیرش اجتماعی و ظرفیت سازی است)
همانطور که مشاهده میشود یک عنصر اصلی حکمرانی ظرفیت ایجاد یعنی معرفی و توسعه ترتیبات نهادی هماهنگ با ماهیت توانایی ها، محدودیت ها و انتظارات سیستم یا حوزه مورد نظر است.
در چین، آب ظاهراً عنصری در مفهوم هماهنگی جهانی بود که تحت کنترل عمومی قرار داشت. انجام وظایف فردی در رابطه با آب بیشترین خیر را برای نظام اجتماعی برآورده می کند. در اولین قانون مسلمانان آب حق مشترک برای همه مسلمانان بود. به همین ترتیب در قوانین اولیه هندو، آب ماهیتی سیال و تصفیه کننده داشت و نمیتوانست به موضوع تصرف تبدیل شود. عجیب است که در حقوق روم، آب های زمینی در مفهوم منابع مشترک گنجانده نشده است. آنها یا عمومی بودند یا خصوصی. این تمایز بر اساس بزرگی، ماندگاری و نظر ساکنان محلی بود. با این حال طبقه بندی هر آب خاص هرچه باشد، واقعیت اصلی برای هدف این بحث این است که در حقوق روم، آب به اندازه کافی مهم، کمیاب و مفید برای مالکیت عمومی یا خصوصی تلقی می شد. در اینجا نشانه های اولیه ای می‌یابیم که به آب به طور ضمنی ارزش اقتصادی اعطا شده است
در ادامه به صورت اجمالی راهکارهای برای مقابله با کم آبی یا بحران آن ارائه می گردد :
۱ . اختراع تکنولوژی جدید ذخیره سازی آب
۲ . افزایش قیمت آب
۳ . توسعه سیاست‌ها و قوانین مرتبط با آب
۴ . مقابله با تغییرات آب و هوایی
۵ .کنترل جمعیت
۶ .کاهش مصرف آب شرکت ها و صنایع
و ….
مصادیقی از راهکارها و پیشنهادات در حل معضل کم آبی در سطح بین المللی است .
منابع : حاکمیت آب برای توسعه و پایداری ( منابع طبیعی و زیرساخت ها)
حاکمیت آب؛ جایگزین های نهادی و اقتصاد سیاسی
مترجمین : پژمان غفوری _ علیرضا یاری انتشارات خرد ( تبریز )
