به گزارش مهر تبریز، در سالی که رهبر معظم انقلاب با درایت تمام آن را «سرمایه‌گذاری برای تولید» نامیده‌اند، پرداختن به زیرساخت‌های حیاتی این حوزه، به‌ویژه برق، نه تنها یک ضرورت، بلکه وظیفه‌ای ملی است. برق، فراتر از یک خدمت عمومی، شریان حیاتی است که چرخ‌های تولید، اشتغال، صادرات و رشد اقتصادی کشور را به حرکت درمی‌آورد.
در این مسیر پر اهمیت، استان آذربایجان شرقی و به‌ویژه شهرک‌های صنعتی آن، که به حق یکی از قطب‌های صنعتی و صادراتی ایران عزیز محسوب می‌شوند، این روزها با بحرانی رو به رشد به نام «ناترازی برق» دست و پنجه نرم می‌کنند. این بحران، اگر با راهکارهای قاطع و به‌موقع چاره‌جویی نشود، می‌تواند توسعه اقتصادی استان و حتی کشور را با چالش‌های جدی و بعضاً غیرقابل جبرانی مواجه سازد. این گزارش به بررسی عمق این ناترازی، پیامدهای آن و فرصت‌های راهبردی برای گذار از این وضعیت می‌پردازد.
بخش اول: ناترازی برق در آذربایجان شرقی؛ نگاهی به اعداد و واقعیت‌های تلخ
بر اساس برآوردهای دقیق شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی، در حال حاضر استان برای فاز عملیاتی، با کسری ۳۱۵ مگاواتی برق در بخش فوق توزیع شهرک‌های صنعتی مواجه است. متأسفانه این پایان ماجرا نیست؛ با توجه به روند رو به رشد سرمایه‌گذاری و ۳۰۷۸ طرح در حال ساخت، انتظار می‌رود طی یک یا دو سال آینده، ۴۰۰ مگاوات دیگر به این کسری اضافه شود.
در نگاهی جامع‌تر، تنها ۳۰ درصد از نیاز برق شهرک‌ها در بخش فوق توزیع (معادل ۱۰۰۰ مگاوات) تأمین شده است. این کسری عظیم که معادل ظرفیت چندین نیروگاه برق متوسط است، حدود ۵ درصد از کل ناترازی برق کشور را شامل می‌شود.
عدم‌النفع هولناک بخش تولید کشور در سال ۱۴۰۳ از محل کمبود انرژی:
۱۷۳ هزار میلیارد تومان از محل برق
۱۳۰ هزار میلیارد تومان از محل گاز
مجموعاً ۳۰۳.۵ هزار میلیارد تومان زیان اقتصادی
این کمبود انرژی، به‌ویژه در تابستان‌ها، منجر به افت فشار شبکه، خاموشی‌های مکرر و مقطعی، اختلالات گسترده در فرایند تولید واحدهای صنعتی و در نهایت، زیان‌های چند صد میلیارد تومانی به بخش تولید شده است. متأسفانه، بسیاری از شهرک‌های صنعتی استان، از جمله شهرک‌های شهید سلیمی، سرمایه‌گذاری خارجی، بعثت و شهید آل هاشم، به‌شدت تحت تأثیر این ناترازی قرار گرفته‌اند. این در حالی است که همین شهرک‌ها نه تنها میزبان صدها واحد تولیدی هستند، بلکه در صورت بهره‌مندی از برق پایدار، ظرفیت جذب صدها سرمایه‌گذار جدید و ایجاد هزاران فرصت شغلی را نیز دارند.
بخش دوم: تأثیرات فراگیر ناترازی برق بر تولید، اشتغال و امنیت اقتصادی استان
ناترازی برق تنها یک مشکل زیرساختی نیست؛ بلکه تهدیدی جدی برای امنیت اقتصادی و اجتماعی استان به شمار می‌رود. در بسیاری از شهرک‌ها، سرمایه‌گذاران به دلیل عدم اطمینان از تأمین برق پایدار، از راه‌اندازی واحدهای جدید خودداری می‌کنند و یا پروژه‌های نیمه‌تمام خود را به حالت تعلیق درمی‌آورند. این وضعیت، پیامدهای مستقیم و ناگواری به دنبال دارد:
افت تولید و بهره‌وری: کاهش چشمگیر تولید در واحدهای صنعتی فعال و به تبع آن کاهش بهره‌وری نیروی انسانی.
کاهش صادرات: تضعیف توان رقابتی و کاهش سهم استان در بازارهای صادراتی.
بیکاری و مهاجرت: افزایش نرخ بیکاری و مهاجرت نیروی کار متخصص به استان‌های دیگر یا حتی خارج از کشور.
گریز سرمایه: فرار سرمایه‌ها و عدم تمایل سرمایه‌گذاران جدید برای حضور در استان.
تمام این پیامدها، در تضاد کامل با اهداف شعار سال ۱۴۰۴، یعنی «سرمایه‌گذاری برای تولید»، قرار دارند. واقعیت تلخ این است که بدون برق پایدار، تولید وجود نخواهد داشت و بدون تولید، مفهوم سرمایه‌گذاری، معنای حقیقی خود را از دست خواهد داد.
بخش سوم: فرصت طلایی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در آذربایجان شرقی
در کنار چالش‌های موجود، آذربایجان شرقی از یک مزیت استراتژیک منحصر به فرد نیز برخوردار است: ظرفیت بالای تولید انرژی خورشیدی و بادی. برنامه‌ریزی‌ها برای تولید ۱۴۰۰ مگاوات برق خورشیدی در سطح استان، به‌ویژه در شهرستان‌های مرند، بناب، جلفا و تبریز، نشان‌دهنده پتانسیل عظیم منطقه است. با سرمایه‌گذاری هدفمند در این بخش، می‌توان بخش قابل توجهی از ناترازی برق را از طریق انرژی‌های پاک و پایدار پوشش داد.
اقدامات و بسترهای حمایتی موجود:
تخصیص زمین: ارائه زمین مناسب در شهرک‌های صنعتی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی.
تسهیلات ویژه: دسترسی به تسهیلات ۸۰۰ میلیون دلاری از منابع صندوق توسعه ملی.
قراردادهای تضمینی: ایجاد قراردادهای خرید تضمینی برق با سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های خورشیدی.
بسته‌های تشویقی: طراحی بسته‌های تشویقی جذاب برای نیروگاه‌های کوچک و بزرگ مقیاس.
با توجه به متوسط تابش خورشید در استان (بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال)، انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند سهمی حیاتی در تعادل عرضه و تقاضای برق ایفا کنند و راهگشای برون‌رفت از بحران فعلی باشند.
بخش چهارم: راهبردهای اجرایی برای عبور از بحران ناترازی برق در استان
برای گذار موفق از این بحران، تلفیق نگاه ملی با رویکرد منطقه‌ای ضروری است. در این چارچوب، راهبردهای اجرایی زیر پیشنهاد می‌شود:
۱.تدوین طرح جامع توسعه برق شهرک‌های صنعتی استان:
با همکاری تنگاتنگ وزارت نیرو، شرکت توانیر، استانداری و شرکت برق منطقه‌ای.
اولویت‌بندی توسعه برق بر اساس تعداد واحدهای فعال، میزان اشتغال و پتانسیل صادرات هر شهرک.
۲.تسریع در صدور مجوز احداث نیروگاه‌های خصوصی:
حذف کامل بروکراسی‌های اداری دست‌وپاگیر برای دریافت مجوزهای بهره‌برداری از زمین، محیط زیست و اتصال به شبکه.
۳.ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری مشترک صنعت و انرژی:
تشکیل یک صندوق مشترک با مشارکت دولت، بخش خصوصی و بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری زیرساختی در احداث و توسعه نیروگاه‌ها.
۴.استفاده هوشمندانه از قراردادهای خرید تضمینی (PPA):
ایجاد انگیزه اقتصادی قوی برای بخش خصوصی از طریق قراردادهای بلندمدت و تضمین‌شده خرید برق تولیدی.
۵.هوشمندسازی مصرف انرژی در شهرک‌ها:
نصب کنتورهای هوشمند، پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت مصرف در ساعات اوج بار، و آموزش بهره‌وری انرژی به واحدهای صنعتی.
بخش پنجم: نگاه توسعه‌محور به شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی
شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی، بی‌اغراق، قلب تپنده تولید کشور هستند. این استان با بیش از ۶۰ شهرک و ناحیه صنعتی فعال و حضور پررنگ برندهای ملی و صادراتی، پتانسیل آن را دارد که به الگویی موفق برای توسعه صنعتی کشور تبدیل شود؛ اما این مهم تنها به یک شرط محقق خواهد شد: تأمین برق پایدار، سرمایه‌گذاری هدفمند و سیاست‌گذاری هوشمندانه در دستور کار قرار گیرد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
بحران ناترازی برق، تهدیدی جدی برای تولید، اشتغال و آینده اقتصادی استان آذربایجان شرقی است. اما با بهره‌گیری از فرصت‌های بی‌نظیر انرژی‌های تجدیدپذیر و پیاده‌سازی راهبردهای اجرایی دقیق و هماهنگ، می‌توان این تهدید را به فرصتی برای تحول و توسعه پایدار تبدیل کرد.
پیشنهادات کلیدی:
توسعه نیروگاه‌های خورشیدی: بهره‌برداری حداکثری از سقف سوله ها و اراضی مستعد برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی.
ترویج نیروگاه‌های CHP و DG: استفاده از مشوق‌های موجود، از جمله زمین رایگان، برای ایجاد و توسعه نیروگاه‌های مقیاس کوچک ترکیبی (CHP) و تولید پراکنده (DG).
با امید به آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت و تولید کشور
