یکی از اهداف بسیار مهم انبیا نشر فضایل اخلاقی بوده است. حدیث نبوی معروف «بُعْثِتُ لاُِتَمِّمَ مَکارِمَ الاَْخْلاقِ»(۱) نشانگر اهمیّت فوق العاده مکارم اخلاق است. همه پیامبران الهی مأمور نشر فضایل اخلاقی بوده و در حدّ توان در این راه کوشیده اند، و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مأمور تکمیل این مکارم اخلاقی شد.
به گزارش مهر تبریز به نقل از شفقنا، امام صادق علیه السلام در این روایت به دوازده مورد از فضایل مهم اخلاقی اشاره کرده که خیردنیاو آخرت، نظم جامعه، سعادت، قرب الی الله،نجات درجهان آخرت وخلاصه همه چیز در آن وجود دارد.
به شرح کوتاهی درمورد هر یک از آن ها توجّه بفرمایید :
۱. تقوا؛ سرسلسله تمام فضایل اخلاقی تقوا است، و آن، حالت خداترسی درونی است که انسان را وادار به عکس العمل دربرابر گناه کرده و اجازه نمی دهد بی تفاوت باشد. پرهیزکاری همان سدّی است که دربرابر سیلاب وحشتناک هوی وهوس ایستاده و مانع آلوده شدن وجود انسان می شود.
تقوا همان ترمزی است که در سراشیبی شهوات وهوی وهوس، اتومبیل پرشتاب وجودانسان راکنترل کرده ومانع سقوط آن می شود.
۲. قناعت؛ قناعت انسان را از آلوده شدن به بسیاری از گناهان بازمی دارد،چراکه حرص، عامل بسیاری از گناهان است. بسیاری از
گناهان نمی زنند،بلکه حرص،آن هارابه سوی این گناهان بزرگ سوق می دهد.
۳. صبر؛ استقامت دربرابر هوای نفس، عوامل و زمینه های گناه، وصبر دربرابر سختی های اطاعت و بندگی و خودسازی، وشکیبایی دربرابر مشکلات و مصیبت ها و حوادث تلخ زندگی، از دیگر فضایل اخلاقی است.
۴. شکر؛ شاکر بودن دربرابر نعمت های خداوند نیز از جمله فضایل اخلاقی محسوب می شود. شکر هر نعمت، استفاده صحیح و بجا از آن نعمت است. اگر از نعمت چشم و گوش و زبان و مال وثروت و علم و دانش و فرزندان و مانند آن ها درست استفاده کردیم، شکر این نعمت ها را به جا آورده ایم.
۵. حلم؛ کسی که درپی یافتن فضایل اخلاقی است باید به زیور حلم و بردباری آراسته شود؛ دربرابر افراد جاهل و نادان حلیم وبردبار باشد و با برخوردی توأم با کرامت از آن ها بگذرد.
۶. حیا؛ درمورد حیا در حدیث قبل مشروحاً بحث شد.
۷. سخاوت؛ انسان مؤمن نباید تمام امکانات و اموالش را فقط برای خود بخواهد، بلکه باید دیگران را نیز در آن سهیم بداند واجازه استفاده و بهره گیری از آن را به نیازمندان هم بدهد، تا به فضیلت سخاوت متّصف گردد.
۸. شجاعت؛ شجاعت رمز پیروزی است. کسانی که به جایی
۹. غیرت؛ مفصّل درمورد آن بحث خواهیم کرد.
۱۰. نیکوکاری؛ نیکی و کمک به دیگران از مهم ترین عبادات است، ولذا درمورد خدمت به خلق خدا روایات و احادیث فراوانی از حضرات معصومین علیهم السلام به ما رسیده است.(۱)
۱۱.راستگویی؛ازدیگرفضایل اخلاقی،صداقت درگفتاروعمل است.
۱۲. ادای امانت؛ امانت داری آن قدر مهم است که درباره غیر مسلمانان هم توصیه شده است.(۲)
این دوازده صفت که امام علیه السلام آن ها را در یکی دو سطر بیان فرمودند حاوی دنیایی از ارزش ها و خوبی هاست. واقعاً اگر این امور در جامعه بشری پیاده شود جامعه گلستان می شود. برخی تصوّر می کنند که اخلاق و دین فقط برای جهان آخرت سودمند است، در حالی که این تفکّر خطاست، و اخلاق و دین به درد دنیای انسان ها نیز می خورد بلکه قوام زندگی جوامع بشری به اخلاق است.
